حقوق بشر زنان ـ نشست بلند پایه در بیستمین جلسه شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در ژنوـ ماه جون ۲۰۱۲

در سال ۲۰۰۷ میلادی، شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد قطعنامه ۶/۳۰ را در مورد نیاز به برابری جنسیتی و اجرای کامل حقوق بشر زنان تصویب کرد. از آن زمان به بعد، هر ساله این شورا یک روز کامل را به بحث حقوق زنان اختصاص می دهد. امسال، قسمت اول این نشست به موضوع  تلافی و  ترمیم و جبران خسارت برای زنانی اختصاص یافت که مورد خشونت قرار می گیرند،  در حالیکه قسمت دوم بر موضوع زنان مدافع حقوق بشر بود.

تلافی و ترمیم برای زنانی که مورد خشونت قرار می گیرند

بر اساس اصول اولیه و راهنمای حق ترمییم و تلافی جویی برای قربانیان خشونت، قانون بین المللی حقوق بشر و قانون بین المللی بشردوستانه در باره خشونت های سنگین،  دولت ها ملزمند تا ترمیم های عادلانه و موثر برای مردمی فراهم کنند که مورد چنین خشونت هایی قرار می گیرند،  از جمله زنانی که قربانی خشونت می شوند. بعنوان بخشی از بیانیه رفع همه اشکال خشونت علیه زنان مصوب ۱۹۹۳ میلادی، مجمع عمومی از دولت ها خواسته است که مجازات قانونی جنایی، مدنی و کارهای شاق در قوانین خودشان ایجاد کنند تا شرایط ناگوار عادلانه ای را  که موجب می شوند که زنان مورد خشونت قرار بگیرند، اصلاح کنند، و مطمئن بشوند از اینکه زنانی که مورد خشونت هستند در باره این موارد اطلاعات دارند، و دسترسی آن ها را به سازو کارهای قضایی  و ترمیم های عادلانه و موثر در جبران آسیب ها و دردهایی که ازآن ها رنج می برند، فراهم کنند.

در سال ۱۹۹۴، کمیسیون سابق حقوق بشر،  گزارشگر ویژه خشونت علیه زنان، دلایل و پیآمدهای آن را منصوب کرد که در حال حاضر خانم رشیدا مانجو در این سمت مشغول به فعالیت است.  خانم مانجو در گزارش خود به شورای حقوق بشر، این موضوع را برجسته کرد که تلافی ها باید یک ظرفیت انتقالی داشته باشند تا بجای اینکه الگوهای چند بعدی فرهنگی و ساختاری موجود در تبعیت را اعمال کنند، به هرم جنسیتی، به حاشیه راندن نظام مند و نابرابری هایی که ریشه خشونت علیه زنان هستند را از بین ببرند. ترمیم ها و روش های تلافی جویانه نباید براحتی به معنای بازگرداندن زنان به شرایطی بشود که آن ها هر کدامشان قبلا در آن وضعیت بودند.

خانم مانجو پانل خشونت علیه زنان را در شورای حقوق بشر مدیریت می کردند. این پانل  بصورت بحث های متقابل میان پانلیست ها، دولت های عضو و ناظرین از جمله اعضای جامعه مدنی و سایر گروه های ذینفع برگزار شد ، و فرصتی فراهم کرد تا اینکه بررسی بشود که تا چه میزان تلاش های موجود و تجربیات، موضوعاتی که توسط گزارشگر ویژه مطرح شده اند و چالش ها و موانع مهم را مورد توجه قرار می دهند. پانلیست ها عبارت بودند از خانم فریدا شهید؛ گزارشگر ویژه در حقوق فرهنگی، کارلا فرستمن؛ مدیر ریدرس، کریس دولان؛ مدیر پروژه قانون پناهندگی، و پاتریشیا گیوقیرو، از لالیگا دی موجیریس دیسپلازاداس. کمیسیونر عالی حقوق بشر سازمان ملل سخنانی بعنوان افتتاحیه مطرح کرد و خواستار آن شد که شورا پیام محکمی بفرستد مبنی بر اینکه خشونت جنسیتی در هر شکل آن غیر قابل پذیرش است. در جریان بحث ها، کمیسیونر عالی پناهندگان سازمان ملل به شورا یادآور شد که از ۴۲ میلیون نفری که بالاجبار از مکان های خود رانده شده اند ۴۹ درصد زنان و دختران هستند و مسئله خشونت جنسی و جنسیتی یکی از عمده ترین مسائلی است که در هر نقطه ای آن ها با آن روبرو هستند. ام ام ام به شرایط دشواری اشاره کرد که بسیاری از مادران منطقه خاورمیانه که خانواده هایشان رانده شده اند، روبرو هستند، در حالیکه دولت ایران خواستار شد که راه های ترمیم خلاقانه ای برای زنان و کودکانی که از خشونت در شرایط جنگی رنج می برند طراحی شود،  و پیشنهاد داد که برای مبارزه با خشونت علیه زنان اصول جدیدی تعریف شوند که از نظر فرهنگی و مذهبی حساس باشند. نگرانی مهمی توسط لیگ بین المللی زنان برای صلح و آزادی مطرح شد که بطور ویژه بر خشونت جنسی علیه زنانی متمرکز بود که کلیشه های جنسیتی علیه آنان و بعنوان قربانی در سایه حمایت مردان اعمال می شود. در پایان، گزارشگر ویژه در حوزه حقوق فرهنگی یادآوری کرد که شاید یک نوع از مداخله و تلافی  نتواند همه انواع تلافی ها و مداخلاتی را که در فرهنگ های مختلف نیاز هست، پوشش بدهد. گزارشگر ویژه خشونت علیه زنان نیز با تاکید بر این مهمترین مسئله  که حق ترمیم و بازسازی و جبران باید در برگیرنده ضمانت عدم تکرار باشد، جلسه را جمعبندی کرد.

زنان مدافع حقوق بشر

دومین پانل بحث سالیانه در باره حقوق زنان در صبح روز ۲۶ ماه جون برگزار شد و به موضوعاتی که زنان مدافع حقوق بشر با آن روبرو هستند، اختصاص داشت. زنان مدافع حقوق بشر همانگونه که توسط سازمان های زنان مدافع حقوق بشر و گزارشگر ویژه وضعیت مدافعان حقوق بشر تعریف شده است ، در برگیرنده هم زنان فعال در دفاع از حقوق بشر است که بخاطر کارشان مورد حمله قرار می گیرند، و هم تمام کسانی که در دفاع از حقوق زنان مورد آزار و اذیت فرار می گیرند. ماهیت خشونت هایی که علیه زنان مدافع حقوق بشر صورت می گیرد غالبا نشانه تبعیض و نابرابری جنسیتی است. زنان مدافع حقوق بشربخاطر فعالیت های شان برای ارتقاء و حفاظت از حقوق بنیادین بشر، با تهدیدها، داغ ننگ ها، بازداشت های خودسرانه، خشونت از جمله خشونت جنسی و تجاوز، و حتی مرگ روبرو می شوند. پانلیست های این نشست خانم مارگارت ساکاجی یا؛ گزارشگر ویژه وضعیت مدافعان حقوق بشر، سونیلا آبسیکیرا، از ائتلاف بین المللی زنان مدافعان حقوق بشر، هوزه دی هوزه اوروزکو؛ گزارشگر مدافعان حقوق بشر، کیسیون حقوق بشر کشورهای قاره امریکا، و نظر عبدالقادر از موسسه حقوق بشر ژنو بودند. رئیس شورای حقوق بشر خانم لورا لازری دوپوی  این نشست را مدیریت می کرد. در سخنان افتاحیه، خانم دوپوی پیشنهاداتی برای حفاظت ازمدافعان حقوق بشر ازائه کرد از جمله اینکه با مکانیزم های حقوق بشر بین المللی و منطقه ای همکاری کنند. محور بحث ها بهترین نمونه ها، و ایجاد قوانین ملی و مکانیزم های بین المللی برای حفاظت از زنان مدافع حقوق بشر بود. هئیت اتریشی بر روی خطرهای ویژه ای که روزنامه نگاران زن و متخصصین رسانه ای که در موضوعات حقوق بشر کار می کنند با آن روبرو می شوند تاکید کرد. آقای اوروزکو گفت که در امریکا فرصت هایی برای نشست های عمومی در کنگره ها وجود دارد و می شه ازش بعنوان ابزاری استفاده کرد که موضوعات مدافعان حقوق بشر را مطرح کرد اما متاسفانه مورد استفاده سازمان ملل قرار نگرفته است. تعدادی از حاضرین و پانلست ها هم بر اهمیت مبارزه علیه مصونیت ناقضین حقوق زنان مدافع حقوق بشر تاکید کردند. در پایان، خانم سونیلا  اشاره ای کرد بر ناکافی بودن هنجارها و معیارهای موجود  برای اینکه کنشگران غیر دولتی درمقابل خشونت علیه مدافعان حقوق بشر پاسخگو باشند و ابراز امیدواری کرد که جامعه بین المللی برای تغییر آن فعالیت کند.

نشست جانبی زنان مدافع حقوق بشر

در روز ۱۹ ماه جون، در برنامه موازی با شورای حقوق بشر، هیئت اتحادیه اروپا در سازمان ملل و گروه برزیلی بطور مشترک برنامه ای را در باره زنان مدافع حقوق بشرسازماندهی کردند تا  چالش هایی  را که زنان مدافع حقوق بشر در همه حوزه های کشوری، منطقه ای و بین المللی با آن روبرو هستند، به بحث بگذارند و با بررسی بهترین نمونه ها و تجربیات برای غلبه بر این چالش ها راهکارهایی پیدا کنند.

این برنامه توسط آندریا روکا؛ رئیس بخش حفاظت در مدافعان فرانت لاین مدیریت می شد و ماینا کیا؛ گزارشگر ویژه حق آزادی تجمع و تشکل مسالمت آمیز، ماریاآنجلا زاپیا؛ سفیر اتحادیه اروپا، ماریا نزرت فرانی آزاوودو؛ سفیر برزیل، نیلی پیلورج؛ مدیر لیگ کامبوجیا  برای ارتقاء و دفاع از حقوق بشر و اینماکوآ بارسی؛ ائتلاف بین المللی مدافعان حقوق بشر شرکت کردند. در این نشست، خانم زاپیا گفت موضوع زنان مدافع حقوق بشر ابعاد چند گانه ای دارد. برای شروع ما باید زنان و حق آن ها را برای دفاع از حقوق بشر بشناسیم.  بنابراین باید بدانیم که زنان مدافع حقوق بشر ضرورتا زنانی نیستند که بطور ویژه بر روی موضوع زنان کار می کنند. بر همین منوال، ما باید بدانیم که اصطلاح زنان مدافع حقوق بشر همه شمول است  و کنشگران بسیاری از جمله  همین گروه را دربر می گیرد. ما باید ماهیت جنسیتی خاص خشونتی را که زنان مدافع حقوق بشر با آن روبرو می شوند،  مورد توجه قرار بدهیم. وی اهمیت تعهد اتحادیه اروپا را برای کمک در دفاع از حقوق زنان مدافع حقوق بشر برشمرد و از جمله به این اشاره کرد که باید تعیین بشود که چقدر شورای حقوق بشر می تواند بعنوان یک چارچوب برای طرح چالش های زنان مدافع حقوق بشر مورد استفاده قرار بگیرد و اقدامات مشخصی در این زمینه تعریف بشود. از موارد دیگر هم این مورد تعیین بشود که چقدر نهاد زنان سازمان ملل می تواند در ارتقاء و حفاظت حقوق بشر زنان نقش ایفا کند، مثلا در بهبود نظارت و مستند سازی، نقشی که مرد ها می توانند در حفاظت از زنان مدافع حقوق بشر ایفا کنند ، و ارتقاء کار زنان حقوق بشر و کمک به  دیده شدن این فعالیت ها.